Zaburzenia lękowe to grupa niezwykle zróżnicowanych zaburzeń, które łączy jednak wspólna geneza historyczna związana z pojęciem nerwicy. W powstaniu oraz utrzymywaniu się zaburzeń nerwicowych istotną rolę odgrywają czynniki psychologiczne. Jakie są objawy nerwicy lękowej? Czy zaburzenia lękowe występują zarówno u dorosłych, jak i u dzieci? Jak rozpoznać nerwicę lękową?

Czym jest nerwica lękowa?

O nerwicy lękowej można mówić wówczas, kiedy pojawią się natrętne myśli, zaburzenia emocjonalne, a także objawy psychosomatyczne jak kołatanie serca, zawroty głowy, zaburzenia snu i inne. Nerwicę lękową cechuje przede wszystkim to, iż pacjenci zdają sobie sprawę z tego, iż wszelkie ich objawy uwarunkowane są problemami natury psychiczno-emocjonalnej.

Nie zmienia to jednak faktu, że w związku z tym odczuwają bardzo silne napięcie i stres. Ponadto dostrzec można tutaj dodatnie sprzężenie zwrotne, gdyż lęk warunkuje kolejne objawy, które wywołują same w sobie strach. U podłoża nerwicy lękowej najczęściej leżą trudne doświadczenia, trauma lub niezaspokajania podstawowych potrzeb w dzieciństwie.

Bardzo często schorzenie to wykształca się na skutek wewnętrznych konfliktów pomiędzy presją otoczenia a naturalnymi tendencjami, czy możliwościami osoby. 

Objawy nerwicy lękowej

Jakie są objawy nerwicy? Nerwica lękowa może objawiać się w różny sposób. Wśród chorych pojawiać mogą się somatyczne symptomy jak zaburzenia funkcji poznawczych, czy problemy emocjonalne. U każdego chorego przebieg nerwicy lękowej jest inny i ma inne natężenie.

Tak naprawdę wszelkie objawy mogą występować razem lub też pojawiać się w samodzielnych postaciach. Objawy somatyczne nerwicy polegać mogą na przykład na zaburzeniach zmysłów (np. stępienie smaku), osłabionych wzrokiem, słuchem lub bólami różnorodnej lokalizacji.

Nieleczone zaburzenia nerwicowe mogą ponadto objawiać się niedowładami, problemami z mówieniem, a także poważnymi zaburzeniami jak urojona ciąża. Wśród osób z nerwicą lękową mogą ponadto pojawiać się natrętne myśli lub natręctwa ruchowe (np. zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne). 

W przebiegu nerwicy lękowej oczywiście pojawiać mogą się ponadto zaburzenia emocjonalne, pośród których wymienia się nieuzasadniony lęk. Obiektem fobii mogą być także określone obiekty oraz czynności (np. strach przed przebywaniem w ciasnych miejscach lub przed jazdą komunikacją miejską).

W niektórych przypadkach dostrzec można także nieuzasadnione ataki paniki, anhedonię, czyli niezdolność do odczuwania emocji, depresja, objawy katatoniczne (osłupienie).

Wśród trudności emocjonalnych notowane mogą być zarówno fazy pobudzenia i euforii, jak i podirytowania lub depresji. To jednak niektóre objawy nerwicy. Poniżej przedstawimy symptomy, które bardzo często są niezróżnicowane i bywają mylone z innymi przypadłościami. Wśród innych objawów specjaliści wymieniają:

• Mdłości,
• uczucie suchości w ustach,
• impotencję,
• problemy skórne,
• drgawki dysocjacyjne,
• zaburzenia pamięci,
• zaburzenia seksualne,
• przyspieszone bicie serca,
• kołatanie serca,
• drętwienia kończyn,
• wrażenie ściskania w klatce piersiowej,
• stany depresyjne,
• problemy ze snem,
• tiki nerwowe,
• pocenie się.

Specyfika objawów nerwicy lękowej

Jak widać, zaburzenia lękowe to złożona kategoria dolegliwości, które mają podłoże psychiczne. Warto jednak pamiętać o mniej specyficznych objawach, które zostały wymienione powyżej i nieco więcej uwagi poświęcić objawom, które na pierwszy rzut oka wydają się ogólne i łączone z innymi chorobami. Oto objawy somatyczne związane z nerwicą lękową zarówno wśród dzieci, jak i wśród osób dorosłych.

Zaburzenia snu

Wśród objawów nerwicy wymienia się zaburzenia snu, które utrudniają codzienne funkcjonowanie. Jeżeli jakość snu nie zostaje zachowana, organizm nie jest w stanie funkcjonować prawidłowo w ciągu dnia.

Pojawiają się wówczas cienie pod oczami, zawroty głowy i bóle głowy, natomiast w ciągu dnia widoczne jest rozdrażnienie i zniechęcenie. Sen pełni bardzo ważne funkcje regeneracyjne. W nerwicy lękowej jego jakość jest jednak bardzo niska z powodu pobudzenia układu nerwowego. 

Osłupienie dysocjacyjne

Przypadłość, jaką są zaburzenia dysocjacyjne, nazywane są także zaburzeniami konwersyjnymi, które polegają na dezintegracji osobowości, tożsamości, uczuć, a także kontroli nad własnym ciałem. Zazwyczaj towarzyszą histerii, ale w przypadku zaburzeń nerwicy lękowej są także bardzo często notowane.

Przyczyną zaburzeń dysocjacyjnych są trudne przeżycia oraz traumy (np. molestowanie seksualne, gwałt, zespół stresu pourazowego). W niektórych przypadkach objawy ustępują samoistnie, jednak w niektórych przypadkach konieczne jest leczenie farmakologiczne. 

Duszności w klatce/ kołatanie serca

Zaburzenia lękowe objawiają się ponadto kołataniem serca oraz nieprzyjemnym uczuciem duszności. Ogromną trudność sprawia wówczas nawet wykonywanie codziennych czynności jak pranie, czy sprzątanie.

Organizm bardzo szybko się męczy, nie dając szans na wypoczynek i regenerację. W przypadku duszności w klatce piersiowej ważne jest dotlenianie organizmu, prawidłowe oddychanie oraz stosowanie technik relaksacyjnych. 

Utrata czucia zmysłowego

Dysocjacyjne znieczulenie, czyli tak zwana utrata czucia zmysłowego to zestaw objawów, które widoczne są w obrębie narządów zmysłów. Pacjent zgłasza wówczas objawy, takie jak drętwienie kończyn, mrowienie w palcach, czy osłabienie smaku, echu i słuchu. 

Bóle mięśni i bóle głowy

Reakcją w nerwicy lękowej jest także ból mięśni i stawów. Wszystko to jest odpowiedzią układu nerwowego, który w okresie wysokiego pobudzenia nie chce funkcjonować na nieco niższych obrotach. Kiedy stresujemy się, napina się całe ciało, co skutkuje uczuciem odrętwienia.

W wielu przypadkach lekarze diagnozują w tym przypadku zwyrodnienia oraz zalecają stosowanie środków przeciwzapalnych. Mało kto wie jednak, iż takie bóle mogą być oznaką nerwicy lękowej. 

Napady paniki

Ataki paniki to nagłe napady lęku, w których pojawia się uczucie nagłego napięcia. Stan ten może trwać kilka sekund, ale także może potrwać znacznie dłużej (nawet kilka godzin).

To bardzo częsta przypadłość zwłaszcza wśród osób cierpiących na fobię społeczną lub fobie specyficzne (klaustrofobia itd.). Wśród objawów fizycznych dostrzec można wówczas trudności z oddychaniem, zawroty głowy, ból w klatce piersiowej i tym podobne dolegliwości. 

Źródła nerwicy lękowej

Skoro znamy już objawy nerwicy, nieco bliżej warto przyjrzeć się także źródłom jej powstawania. Jak wiadomo, nerwica lękowa to dolegliwość o podłożu psychicznym, dlatego proces diagnozy i terapii jest tutaj bardzo zróżnicowany. Jakie są źródła nerwicy lękowej? Lekarze i psychologowie pośród przyczyn tej przypadłości wymieniają:

Uwarunkowania genetyczne

Wśród przyczyn nerwicy lękowej wymienia się przede wszystkim czynniki genetyczne. Jeżeli w rodzinie osoby skarżyły się na złe samopoczucie lub miały widoczne problemy w radzeniu sobie z sytuacjami stresowymi, prawdopodobnie my także możemy zmagać się z ryzykiem nerwicy lękowej.

Czynnikami biologicznymi są tutaj także wskaźniki jak zły stan fizyczny, nieprawidłowości w zakresie funkcjonowania układu nerwowego, zaburzenia neurotransmiterów i biochemii mózgu, czynniki temperamentalne lub wrodzone trudności w zakresie radzenia sobie z sytuacjami trudnymi. 

Czynniki społeczne

Wśród przyczyn nerwicy lękowej wymienia się ponadto także wpływ środowiska i rodziny. Informacje, które pozyskujemy ze środowiska oraz brak asertywności mogą generować w tym przypadku napięcie emocjonalne.

Jeżeli w naszym otoczeniu przebywają osoby toksyczne, które karmią się złą energią i naszymi niepowodzeniami, a także źle nam życzą, prawdopodobnie może to negatywnie wpłynąć także na nas. 

Traumatyczne przeżycia

W tym przypadku wśród traumatycznych przeżyć, wymienić można bycie świadkiem traumatycznego wydarzenia jak zabójstwo, czy wojna, gwałt, wypadek komunikacyjny oraz szereg innych powodów. Mowa tutaj oczywiście ponadto o urazach psychicznych i traumach.

Nie bez znaczenia jest także przewlekły stres o dużym nasileniu. Niestety wszystko to wpływa negatywnie na nasz układ nerwowy, dlatego ważne jest dbanie o równowagę psychiczną, dostarczanie pozytywnych wrażeń oraz unikanie stresogennych sytuacji. 

Czynniki sytuacyjne

Nie bez znaczenia są tutaj także trudności dnia codziennego jak praca, dzieci, czy prowadzenie domu. Niestety nadmiar obowiązków, brak satysfakcji z jakości życia oraz zmiany życiowe mogą negatywnie rzutować na nasze samopoczucie oraz generować napięcie prowadzące do nerwicy lękowej. 

Rodzaje nerwic 

Zaburzenia lękowe w postaci fobii

Jest to lęk wygenerowany przez przedmioty lub sytuacje, które obiektywnie nie są niebezpieczne dla człowieka. Osoby w specyficzny sposób unikają tych sytuacji lub odczuwają bardzo intensywne napięcie emocjonalne w momencie kontaktu ze stresorem.

Osoba dotknięta tym problemem w momencie, kiedy nie może uniknąć sytuacji, reaguje przerażeniem na moment, kiedy się pojawiają. Lęk specyficzny bardzo często może współtowarzyszyć depresji. Lęki specyficzne mogą powodować panikę, dlatego warto być czujnym i od razu weryfikować problematyczne obszary warunkujące nasze złe samopoczucie. 

Zaburzenia lękowe z napadami lęku panicznego 

Charakterystyczne są tutaj nawracające napady lęku (panicznego), które ograniczone są do konkretnej sytuacji i których tak naprawdę w żaden sposób nie można przewidzieć. Wśród powszechnych objawów lęku panicznego wymienia się:

• Mdłości,
• zawroty głowy,
• duszności,
• ból w klatce piersiowej. 

W tym przypadku osoba odczuwa lęk bez wyraźnej przyczyny. Ataki zdarzają się nagle i mają zróżnicowany charakter. Napady trwają najczęściej kilka minut. Często przed diagnozą lęku z napadami paniki osoba udaje się do kardiologa celem ustalenia ewentualnych chorób serca. Pacjenci w przypadku dostrzeżenia objawów udają się najczęściej do lekarza rodzinnego, interpretując napady paniki z podejrzeniem zawału.

Wśród objawów wymieniają wówczas kołatania serca, utraty przytomności, uczucie silnego lęku, napięcie nerwowe, jednak dolegliwości cielesne nie są związane z patologiami w obrębie ciała, a zaburzeniami nerwicowymi.

Zaburzenia lękowe uogólnione

Długotrwale występujące zaniepokojenie i napięcie może doprowadzić do powstania lęku uogólnionego. Bardzo często napięcie dotyczy codziennych spraw i powstaje bez wyraźnej przyczyny. Osoby zmagające się z lękiem uogólnionym martwią się bez wyraźnej przyczyny.

Często w niewielkich sprawach doszukują się wielkich nieszczęść. Opacznie rozumieją słowa i zachowania innych osób. Wszystko to bez wątpienia odbiera jakość życia. Zaburzenia lękowe uogólnione i wygenerowane przez nie stany lękowe powodują konflikty wewnętrzne oraz poczucie winy wśród pacjentów.

Zaburzenia lękowe depresyjne oraz mieszane

Występowanie zarówno zaburzeń lękowych, jak i depresyjnych to bardzo częsta mieszanka. Oba z nich pojawiają się w umiarkowanym stopniu oraz powodują znacznie obniżenie jakości życia. 

Zespół stresu pourazowego (PTSD)

Zespół stresu pourazowego rozwija się najczęściej w odpowiedzi na doświadczenie traumatycznego przeżycia np. katastrofy, wypadku, klęski żywiołowej, gwałtach, torturach i tak dalej.

Do objawów typowych zalicza się tutaj ciągłe powracanie do przykrych i trudnych wspomnień, odrętwienie, unikanie ludzi, utratę zainteresowań, uczucie paniki, strachu. 

Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne (nerwica natręctw)

Wśród charakterystycznych objawów zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych (OCD) wymienia się powracające myśli lub natrętne, przymusowe czynności (jak na przykład mycie rąk).

Bardzo często towarzyszy im uczucie przykrości. Osoba chorująca na to schorzenie próbuje się bezskutecznie opierać, jednak rytuały przynoszą pożądaną ulgę. Wykonywane są one w celu redukcji napięcia emocjonalnego. Często zaburzeniom obsesyjno-kompulsyjnym towarzyszy depresja. 

Neurastenia

Najbardziej charakterystycznym objawem neurastenii jest fakt, iż odczuwa się zmęczenie. Może być ono fizyczne (senność, wyczerpanie), jak i psychiczne (trudności w skupieniu uwagi, szybka utrata koncentracji uwagi).

Często zachowanie takie powoduje irytację otoczenia. Chory czuje się samotny i niezrozumiany. Nie ma pomysłu jak odzyskać radość i energię życiową. 

Zaburzenia somatyczne

W tym przypadku chory odczuwa bóle i złe samopoczucie, jednak badania lekarskie nie dają jednoznacznej odpowiedzi, ponieważ w obrębie organizmu nie ma żadnych zmian patologicznych. Często osoby te uważane są za hipochondryków, jednak wszelkie dolegliwości bólowe uwarunkowane są najczęściej reakcją na stres.

Zaburzenia somatyczne nie są symulacją, dlatego w tym przypadku ważna jest współpraca psychologów i lekarzy. Wśród najczęstszych bóli somatycznych wymienia się nawracające bóle głowy, bóle brzucha, czy bóle mięśni (zwłaszcza w okolicy kręgosłupa). 

Zespół depersonalizacji-derealizacji

Pacjent przyznaje wówczas, iż otoczenie, świat i zdrowie psychiczne staje się coraz bardziej odległe. Pacjent ma wrażenie, jakby patrzył na siebie z zewnątrz. Objawy tego schorzenia występują także u osób zdrowych, jednak zmęczonych. 

Jak przebiega leczenie nerwicy?

Diagnoza rozpoczyna się od rozpoznania objawów nerwicy. Metodą leczenia zaburzeń nerwicowych jest psychoterapia. Leczenie nerwicy trwa jednak długo. Niekiedy psychoterapię wspomaga się leczeniem farmakologicznym.

Nerwica lękowa u dzieci

Lęk to naturalne uczucie w życiu każdego człowieka. Przewlekły stres lub ryzyko narażenia na traumatyczne doświadczenia zwiększa jednak ryzyko schorzenia, jakim są zaburzenia nerwicowe. Chociaż lęk jest naturalnym uczuciem w każdym etapie rozwoju, objawy nerwicy lękowej mogą być tutaj zupełnie inne, niż w przypadku dorosłych.

Dzieci pomiędzy 3 a 5 rokiem życia odczuwają najsilniej lęk separacyjny, który zaostrza się szczególnie wtedy, kiedy w pobliżu nie ma rodziców. To naturalne zjawisko związane z niechęcią do pozostawania z dala od rodziców. Jeżeli jednak z lękiem tym spotyka się dziecko w wieku 8-10 lat możemy mówić o tym, iż są to z pewnością zaburzenia lękowe.

W wieku 8-10 lat jednocześnie pojawiają się inne objawy nerwicy lękowej, jednak o charakterze zaburzeń obsesyjno-kompulsyjnych. Powstają tutaj także fobie społeczne i fobie szkolne.

Jak rozpoznać nerwicę u dziecka?

Pierwszym sygnałem ostrzegawczym dla rodziców powinna być nienaturalna reakcja na bodźce z otoczenia. Jeżeli dziecko zmaga się z lękiem w przypadku codziennych, prozaicznych zdarzeń jak opady deszczu, wskazuje to na to, iż pewna granica normy została przekroczona. Lęk uniemożliwia mu wówczas normalne funkcjonowanie.

Zaburzenia nerwicowe generuje najczęściej lęk trwający długo i intensywnie. W tym przypadku objawy nerwicy to między innymi trudności w zakresie koncentracji uwagi i apatia.

W zaawansowanym stadium zaburzenia lękowe przybierają inną postać. Wystąpić mogą tutaj bóle brzucha, brak apetytu, wymioty i inne objawy somatyczne.

Objawy nerwicy lękowej u dzieci

Jak wyglądają objawy nerwicy u dzieci? Czy zaburzenie psychiczne i związane z nimi objawy somatyczne różnią się u dorosłych i u dzieci? Jak zdiagnozować nerwicę lękową u swojej pociechy?

Obgryzanie paznokci

Zaburzenia lękowe u dzieci wiążą się bardzo często z tendencją do obgryzania paznokci. W ten sposób dzieci próbują rozładować skumulowane napięcie.

Ból brzucha

Nerwica lękowa u dzieci cechuje się także ryzykiem bólu brzucha, gdyż to w tym miejscu następuje najsilniejsze spięcie mięśni.