Pandemia koronawirusa 2019 (COVID-19) jest wydarzeniem niezwykle stresującym dla większości z nas. Strach i niepokój przed nową chorobą oraz tym co może się wydarzyć mogą być przytłaczające, wywoływać silne emocje i reakcje. Zalecane czy narzucane zachowania na rzecz zdrowia publicznego takie jak np. zachowywanie dystansu społecznego, mogą wywoływać poczucie izolacji i samotności, potęgować stres oraz niepokój.

Choroba jako stresor

Stres wywołany pojawieniem się poważnej choroby zakaźnej wywołuje u ludzi różne reakcje. Bywają one emocjonalne (pojawiające się różne, silne uczucia), behawioralne (zmiany w zachowaniu) ale także fizjologiczne (występowanie objawów i zmian cielesnych).

U większości z nas pojawiają się takie reakcje jak:

• strach i martwienie się o własne zdrowie i zdrowie naszych bliskich,
• obawa o swoją sytuację finansową lub pracę,
• obawa o utratę wsparcia od osób i instytucji, na których polegamy (przyjaciele, psychoterapia, służba zdrowia, itp.),
• zmiany w rytmie snu (bezsenność lub nadmierna senność),
• zmiany w jedzeniu (np. brak apetytu lub obżarstwo),
• trudności z koncentracją,
• pogorszenie się przewlekłych problemów zdrowotnych,
• pogorszenie samopoczucia i ogólnego stanu psychicznego,
• drażliwość, irytacja, płaczliwość, agresywne zachowania,
• zwiększone używanie tytoniu, alkoholu i innych substancji psychoaktywnych.

Od czego zależy reakcja na stres?

To, jak reagujesz na stres podczas pandemii COVID-19, zależy od wielu czynników. Znaczenie ma Twoje pochodzenie, jakość wsparcia ze strony rodziny lub przyjaciół, Twoja sytuacja finansowa, stan zdrowia fizycznego i emocjonalnego, ludzie wśród których żyjesz i wiele, wiele innych okoliczności. U każdego człowieka, reakcje na zagrożenie mogą się też zmieniać wraz z przebiegiem sytuacji. Zmiany wynikające z pandemii COVID-19 i sposoby, którymi staramy się powstrzymać rozprzestrzenianie się wirusa wpływają na każdego inaczej. W takiej sytuacji, nie można wskazać jednej, charakterystycznej reakcji stresowej ani w związku z tym – jedynej skutecznej metody radzenia sobie z nią.

Niektórzy ludzie znacznie silniej niż inni reagują na zagrożenie, a więc i obecny kryzys związany z pandemią koronawirusa jest dla nich wyjątkowo trudny. Tymi, którym szczególnie ciężko może być poradzić sobie z obecną sytuacją, są narażeni na ciężkie powikłania choroby seniorzy, ale też ludzie chorujący przewlekle bez względu na wiek. Nie tylko zaawansowany wiek może negatywnie wpływać na samopoczucie w pandemii. Kolejną, bardzo istotną grupą, w której pojawiają się problemy z przeżywaniem stresu, są najmłodsi – dzieci i młodzież. O tym, jak rozpoznawać trudności wywołane stresem, a także rady jak wspierać naszych dzieciach i podopiecznych pisaliśmy w artykule o wpływie pandemii na zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży – https://psycholog-ms.pl/wplyw-pandemii-koronawirusa-na-zdrowie-psychiczne-dzieci-i-mlodziezy-jak-wspierac-najmlodszych/

Opieka nad innymi

Wzmożony, a nawet przytłaczający stres, deklarują osoby, które na co dzień sprawują opiekę nad innymi ludźmi, członkami rodziny czy bliskimi. Nie jest tajemnicą, że ludzie pracujący na “pierwszej linii frontu” – lekarze_rki, pielęgniarze_rki, ratownicy_czki etc., którzy mają bezpośrednią styczność z wirusem i innymi chorobami, doświadczają przeciążenia psychicznego i fizycznego. Należy również pamiętać, że nadmiernie obciążeni napięciem są także pracownicy branż podstawowych – np. spożywczej, komunikacyjnej, usługowej, etc. gdyż mają styczność z ogromną ilością ludzi i nie mają możliwości podjęcia pracy zdalnej.

Trudności życiowe

Otacza nas jednak znacznie więcej osób przeciążonych stresem, wynikającym nie tylko z tytułu wykonywanego zawodu, ale borykających się z trudnościami na co dzień. W szczególnie trudnej sytuacji znajdują się aktualnie osoby:

• mające problemy ze zdrowiem psychicznym,
• używające substancji psychoaktywnych lub mających zaburzenia, związane z używaniem tych substancji (alkoholizm, narkomania, itp.). Wynikają one bowiem zwykle z trudności w radzeniu sobie z emocjami,
• które straciły pracę, zmniejszono im jej wymiar czy przeszły inne istotne zmiany w zatrudnieniu,
• z niepełnosprawnościami rozwojowymi czy intelektualnymi, które nie rozumieją zmian lub nie potrafią się sprawnie, lub w ogóle do nich zaadaptować,
• społecznie odizolowane np. mieszkające samotnie, z obszarów wiejskich czy przygranicznych,
• należące do mniejszości (rasowych, etnicznych, społecznych) i doświadczających z tego powodu ograniczeń czy represji,
• nie mające dostępu do informacji w swoim języku,
• doświadczające kryzysu bezdomności.

Jak radzić sobie ze stresem wywołanym pandemią?

Wspieraj więzi z innymi

Pomaganie innym w radzeniu sobie ze stresem, na przykład poprzez oferowania pomocy i wsparcia, wzmocni twoje relacje. W okresach zwiększonego dystansu społecznego nadal możemy wzmacniać i dbać o nasze więzi społeczne, a one są kluczowe dla zdrowia psychicznego. W ten sposób dbamy również o swoje samopoczucie i równowagę. Rozmowy telefoniczne lub konferencje wideo pomogą Tobie i Twoim bliskim poczuć więź, a w ten sposób zmniejszyć uczucie samotności w izolacji.

Dbaj o swoje zdrowie psychiczne

Dbając o przyjaciół i rodzinę możesz skutecznie złagodzić stres – pamiętaj jednak o trosce o siebie samego_ą. Stan psychiczny bardzo istotnie wpływa na ogólny stan zdrowia i samopoczucie. Zdrowie psychiczne ma decydujące znaczenie dla tego jak myślimy, czujemy i jak działamy. Od stanu zdrowia psychicznego zależy to, jak radzimy sobie ze stresem, jak odnosimy się do innych ludzi i w jaki sposób podejmujemy decyzje w nagłych wypadkach.

Nie przerywaj dotychczasowego leczenia

Osoby doświadczające trudności psychicznych, zaburzeń, a w tym zaburzeń związanych z używaniem substancji psychoaktywnych są szczególnie narażone na przeciążenie stresem w nagłych wypadkach. Zaburzenia zdrowia psychicznego takie jak depresja, lęk, choroba afektywna dwubiegunowa czy schizofrenia, znacząco wpływają na myślenie, przeżywane uczucia, wahania nastroju i zachowanie człowieka. Mogą one również obniżyć zdolność do nawiązywania i utrzymywania wspierających relacji z innymi i sprawnego, codziennego funkcjonowania. Stany chorobowe mogą pojawić się nagle, w związku z trudną sytuacją lub być doświadczane długotrwale i nabierać mocy, w związku
z pandemią. Osoby z istniejącymi już wcześniej trudnościami, zaburzeniami czy chorobami psychicznymi powinny kontynuować leczenie i mieć świadomość nowych lub nasilających się objawów. Jeśli uważasz, że obecna sytuacja wywołuje u u Ciebie nowe lub bardziej nasilone objawy, skontaktuj się ze swoim lekarzem psychiatrą i/lub omów tę sytuację z psychoterapeutą.

Zadzwoń do lekarza i/lub psychoterapeuty, jeśli doświadczany stres przeszkadza Ci w wykonywaniu codziennych czynności. Tak samo możesz wesprzeć bliskie sobie osoby – pomagając skontaktować się ze specjalistą.

Co robić aby uniknąć nadmiernego stresu?

Konstruktywne sposoby radzenia sobie ze stresem wywołanym pandemią koronawirusa

Sytuacja, w której obecnie się znajdujemy jest wyjątkowa i większości z nas trudno będzie odnieść się do swoich doświadczeń życiowych. Poniżej lista konkretnych działań, które mogą obniżyć poziom przeżywanego niepokoju i napięcia w sytuacji pandemii.

1. Zbierz rzetelne informacje – dowiedz się, co należy zrobić jeżeli będziesz podejrzewać u siebie zakażenie koronawirusem.
2. Unikaj samodzielnego leczenia COVID-19 – w pierwszej kolejności skontaktuj się z placówkami ochrony zdrowia.
3. Z wiarygodnych źródeł dowiedz się, gdzie i jak uzyskać leczenie oraz inne usługi, np. wsparcie w sytuacji zakażenia czy stanów silnego niepokoju.
4. Jeżeli jesteś w trakcie leczenia farmakologicznego czy psychoterapii – nie przerywaj procesu! Kontynuuj spotkania osobiście z zachowaniem zasad bezpieczeństwa lub na czas zagrożenia skorzystaj z możliwości kontaktu zdalnego. Wideokonferencje czy rozmowy telefoniczne są porównywalnie skutecznym kontaktem co osobisty. Sytuacja może być trudna, jednak
5. Zadbaj o swój stan emocjonalny. Pomoże ci to jasno i sprawnie myśleć oraz efektywnie reagować na pilne potrzeby – własne i swojej rodziny.
6. Rób przerwy w oglądaniu, czytaniu i słuchaniu wiadomości. Unikaj dużej ilości mediów społecznościowych – nadmierne śledzenie sytuacji pandemicznej wyprowadza z równowagi, może wywoływać napięcie, lęk a nawet agresję.
7. Dbaj o swoje ciało – gimnastyka, rozciąganie, zabiegi pielęgnacyjne i zdrowa dieta skutecznie podnoszą nastrój i zwalczają stres.
8. Pilnuj odpowiedniej ilości snu oraz odpoczynku – te działania mają znaczenie zarówno dla odporności psychicznej jak i fizycznej.
9. Unikaj nadużywania alkoholu i substancji psychoaktywnych. Choć w izolacji łatwiej i częściej sięgamy po kieliszek wina czy drinka, należy pamiętać, że alkohol jest bardzo silnym depresantem (obniża nastrój), a każda spożyta ilość wpływa na równowagę emocjonalną.
10. Szczególnie teraz znajduj czas na relaks. Wykonuj czynności, które lubisz, które Cię odprężają.
11. Łącz się z innymi, rozmawiaj z osobami, którym ufasz; o swoich obawach i o tym, jak się czujesz.
12. Pozostań w kontakcie z organizacjami społecznymi czy wyznaniowymi, do których należysz. Kiedy obowiązują środki dystansowania się, rozważ połączenie online, za pośrednictwem mediów społecznościowych.

Stres wywołany przechodzeniem COVID-19

Bezpośrednie doświadczenie choroby może spowodować silny lęk o obecny i przyszły stan zdrowia – własny czy swoich bliskich. Mogą pojawić się także smutek, złość czy frustracja, wywołane obawą przyjaciół czy bliskich przed zarażeniem się od Ciebie, nawet jeśli masz już pozwolenie na przebywanie wśród innych.

Brak możliwości wykonywania normalnej pracy, obowiązków domowych czy rodzicielskich podczas przechodzenia COVID-19 wzbudza u niektórych osób także silne poczucie winy. Należy jednak pielęgnować świadomość, że zdrowie jest najistotniejsze i stan chorobowy wymaga leczenia, czasu, a przede wszystkim odpoczynku.

Zdrowienie po chorobie COVID-19 i przeżywanie zakończenia izolacji domowej

Czas kończenia kwarantanny i izolacji od innych ludzi, również może być bardzo stresujący jeśli przechodziłeś_aś lub byłeś_aś narażony na COVID-19. Każda osoba kończąca okres izolacji domowej może przeżywać ten czas na różne sposoby.

Reakcje emocjonalne na zdrowienie mogą obejmować wiele różnych emocji, choć zwykle przeważa ulga. Jednak doświadczenie zakażenia wirusem i przechodzenie COVID-19, są silnymi stresorami dlatego, że dotyczą monitorowania nie tylko własnych objawów i stanu zdrowia, ale również ich wpływu na osoby, z którymi mamy kontakt i które udzielają nam pomocy.

Na nasze samopoczucie wpływa także obecność i reakcje dzieci. Mogą one również czuć się zdenerwowane czy zalęknione jeśli one same lub ktoś, kogo znają, przechodzi COVID-19. Ważne abyśmy byli w stanie towarzyszyć najmłodszym w radzeniu sobie w takich momentach.

Więzi z innymi chronią przed stresem

Podsumowując, w obecnej sytuacji, walka ze stresem wywołanym pandemią opiera się na uzyskaniu, utrzymaniu ale również i oferowaniu stabilnego i dobrego wsparcia od/dla innych ludzi. Możliwość porozmawiania o swoim stanie, towarzyszących uczuciach i obawach ma ogromne znaczenie dla utrzymania równowagi psychicznej. Pamiętaj jednak, że przyjaciele i rodzina mogą nie potrafić udzielić pomocy, jeśli doświadczasz np. silnych stanów lękowych, epizodu depresyjnego czy silnego pogorszenia objawów. W takich momentach należy skontaktować się ze specjalistą – poradnia Empatio jest przygotowana na udzielanie wsparcia psychologicznego i psychiatrycznego dzieci, młodzieży, dorosłych par oraz rodzin.

Nie wahaj się sięgnąć po pomoc!