Schizofrenia jest jednym z najpoważniejszych zaburzeń psychicznych. Jej objawy są trudne do wyobrażenia sobie przez osoby postronne, jednak bardzo intensywne dla samego chorego. Urojenia, halucynacje i poczucie odrealnienia powodują, że zaburzenie to jest również obarczone ogromnym lękiem i osamotnieniem. Jakie objawy powinny nas zaniepokoić, jak zrozumieć schizofrenię paranoidalną i czy istnieje jej skuteczne leczenie?

Co to jest schizofrenia?

Schizofrenia jest uznawana za jedno z najpoważniejszych zaburzeń psychicznych, które może objawiać się i przebiegać w bardzo zróżnicowany sposób. Tym, co dla schizofrenii najbardziej charakterystyczne, to jej tak zwane “objawy wytwórcze” czyli wszelkie zjawiska obserwowane przez chorego, ale nie dostrzegane przez jego otoczenie. Charakterystyczne objawy, rodzaje i przebieg schizofrenii, opiszemy w dalszej części wpisu.

Do niedawna, schizofrenia była zaburzeniem poważnym nie tylko z uwagi na sam przebieg choroby, ale także jej specyficzność i tajemniczość. Ze względu na nietypowe objawy prowadzące do dziwacznego zachowania chorych, skazywała ich na życie w izolacji i odosobnieniu, a przez to – ograniczała możliwości uzyskiwania profesjonalnej pomocy i leczenia. Dzięki intensywnym badaniom i obserwacjom, schizofrenia staje się aktualnie coraz lepiej poznanym zjawiskiem, a to pozwala na wprowadzanie skutecznych interwencji terapeutycznych.

Pierwsze doświadczenie schizofrenii przed 30 rokiem życia

Ryzyko zachorowania na schizofrenię wynosi około 1%. Co ciekawe, zaburzenie to występuje niezależnie od miejsca zamieszkania jednostki czy kultury, w której się wychowywała, czy w której żyje. Zarówno kobiety jak i mężczyźni są jednakowo narażeni na pojawienie się tego zaburzenia, choć badania wskazują jednak na różnice w wieku, w jakim się ono zaczyna. O ile początek schizofrenii zwykle ma miejsce przed 30 rokiem życia, u mężczyzn ujawnia się ona zwykle w młodszym wieku, niż u kobiet.

mężczyzna trzyma się za głowę dłońmi a twarz ma zwróconą na ruiny

Jak przebiega schizofrenia?

Schizofrenia może mieć przebieg przewlekły – zaburzenia i objawy mogą się utrwalać i być obecne w życiu codziennym chorego_ej. To niestety często doprowadza osoby chore przewlekle do prowadzenia defensywnego, czyli obronnego stylu życia. Człowiek doświadczający długotrwałej formy schizofrenii, staje się w jej wyniku bierny, wyraża emocje w bardzo ograniczony sposób, może dojść także do zaniku jego zainteresowań i potrzeb. Dezorganizacja życia dotyczy nie tylko funkcjonowania fizycznego, ale również zmian w osobowości, charakterze i zachowaniu – to niesie za sobą także zmiany w kontaktach z innymi ludźmi.

Schizofrenia może jednak przybierać również formę nawracających epizodów – wtedy mówi się o stanie epizodycznym. W takich sytuacjach leczenie będzie opierało się na łagodzeniu objawów oraz umiejętności rozpoznawania początku każdego kolejnego epizodu.

Choroba ta przebiega w nierówny, często trudny do przewidzenia sposób. To sprawia, że osoby doświadczające schizofrenii wymagają bardzo sprawnego i stabilnego wsparcia społeczno – terapeutycznego. Przy przebiegu przewlekłym, konieczne jest kompleksowe leczenie psychiatryczno-psychoterapeutyczne, stworzenie silnej struktury społecznej, ale często także uzyskanie świadczeń związanych z niepełnosprawnością. Przy przebiegu epizodycznym, niezbędne jest wypracowanie szybkich reakcji, umiejętność rozpoznawania objawów i udzielania pomocy.

Objawy schizofrenii

Pojęcie “schizofrenia” wprowadził do psychiatrii Manfred Bleuler w 1911 roku. Opisał on kryteria, według których można stwierdzić to zaburzenie u człowieka. Schizofrenię podejrzewa się zatem u osoby, która:

  • stała się całkowicie inna niż była wcześniej, znacząco różni się od większości ludzi,
  • mówi w sposób trudny do zrozumienia, mimo że używa naszego języka (tak zwana “sałatka słowna”),
  • jej uczucia i nastroje są trudne do rozpoznania i określenia dla innych ludzi,
  • jej zachowania stały się niezrozumiałe, często są sprzeczne z jej własnym interesem i dobrem, zagrażają jej pozycji społecznej czy nawet życiu,
  • miesza swoje wspomnienia i wyobrażenia ze spostrzeżeniami dotyczącymi realnego świata,
  • uważa za rzeczywiste coś, co jawnie rzeczywiste nie jest,
  • nie orientuje się w miejscach, czasie i swojej osobie.

Objawy pozytywne czyli wytwórcze w schizofrenii

Najczęstszymi objawami, które powszechnie przypisuje się schizofrenii, są tak zwane objawy wytwórcze – urojenia, halucynacje, zaburzenia myślenia i dziwaczne zachowania.

Urojenia to na przykład przekonanie o byciu prześladowanym_ą, obmawianym_ą, obserwowanym_ą, przejawianie nadmiernej zazdrości, silne przekonania na tle religijnym, np. “jestem wybrańcem Boga”, “Bóg do mnie przemawia”, czy doświadczenie objawów choroby fizycznej ale niepotwierdzonej badaniami.

Halucynacje to doświadczanie i reagowanie na nie istniejące realnie bodźce – widzenie nieistniejących zjawisk, postaci, przedmiotów, słyszenie głosów, czucie nieobecnych dotyków czy nawet zapachów.

Zaburzenia myślenia to wyciąganie nielogicznych wniosków, rozkojarzenie, mylenie wątków i plątanina myśli.

Objawy negatywne

Istnieje jednak także grupa objawów negatywnych, czyli pewnych “niedoborów” w zachowaniu i funkcjonowaniu chorego. Osoba doświadczająca schizofrenii może:

  • coraz słabiej wyrażać emocje (jest to tzw. spłycenie afektu),
  • mieć zmniejszony zasób używanych słów (tzw. alogia),
  • doświadczać spadku motywacji do działania, dbania o siebie, (tzw. apatia)
  • utracić zdolność do doświadczania i przeżywania przyjemności (tzw. anhedonia).

Objawy negatywne są bardzo istotne, ponieważ ich duże nasilenie może doprowadzić do tak zwanego “załamania linii życia”. W takiej sytuacji osoba chora traci umiejętność do utrzymania swojego dotychczasowego funkcjonowania – realizacji siebie, osiągania celów życiowych, pielęgnowanie zbudowanej dotychczas pozycji społecznej czy sytuacji bytowej. Niestety, o ile objawy wytwórcze są bardziej kontrowersyjne i przez to alarmujące dla otoczenia chorego, wyżej opisane “zubożenie życiowe” bywa częściej lekceważone lub mylone z innymi zaburzeniami, np. depresją.

Jak to jest doświadczać schizofrenii? Perspektywa osób chorujących.

Osoby doświadczające schizofrenii w swoich wypowiedziach podkreślają, że pozostaje w nich silna potrzeba wyrażania siebie i komunikacji z innymi ludźmi. Jednak dziwaczność i nietypowość ich zachowań oraz reakcji, bardzo często prowadzą do traumatycznego poczucia odrzucenia przez otoczenie.

Życie z diagnozą schizofrenii jest ciężkie. Mogę mówić, ale nie będę wysłuchana. Mogę coś sugerować, ale nie będzie to potraktowane poważnie. Mogę podzielić się tym, co myślę, ale zostanie to potraktowane jako urojenie. Twoja etykieta nigdy cię nie opuści: obrasta twoją tożsamość jak skóra, którą trudno zrzucić.

To jest podobne do chwilowego zaćmienia – mój mózg przestaje pracować właściwie. Napięcie rośnie i wybucha w moim mózgu. Nie mogę nie wpuścić tych wszystkich rzeczy z zewnątrz mojego umysłu i to, co mnie otacza, zaczyna mnie wypełniać.

Zacząłem bać się ludzi – mojej rodziny, przyjaciół – nie z powodu tego jacy byli, ale dlatego, że nie wiedziałem, jak sobie poradzić w zwykłych, codziennych kontaktach.

Moje myśli są poplątane. Zaczynam o czymś myśleć, ale to nigdzie nie prowadzi. Zbaczam w złym kierunku, chcąc dogonić te wszystkie rzeczy, które mogą być powiązane. Chcę coś powiedzieć, ale nie mogę tego wyjaśnić. Ci, którzy mnie słuchają, są bardziej zagubieni niż ja.

Fragmenty wypowiedzi osób chorujących na schizofrenię, z książki “Psychologia Kliniczna” red. Helena Sęk

mężczyzna siedzi na murku w ciemności i patrzy w ziemię

Przyczyny schizofrenii

Nie ma konkretnych danych opisujących przyczyny powstawania choroby jaką jest schizofrenia. Przyjmuje się, że jest ona wynikiem wpływu zarówno czynników genetycznych (czyli sama choroba lub predyspozycje do niej mogą być odziedziczone), biologicznych (istnieje rodzaj funkcjonowania psychologicznego, który podnosi ryzyko zachorowania na schizofrenię) oraz społecznych (wydarzenia życiowe, np. traumatyczne, mogą wpływać na rozwój schizofrenii).

Podatność na tę chorobę, związana z dziedziczeniem wcale nie oznacza, że schizofrenia na pewno wystąpi. U osoby, wśród której najbliższych krewnych czyli rodziców, rodzeństwa czy dzieci rozpoznano schizofrenię, faktycznie będzie istniało ryzyko pojawienia się choroby. Jednak to ryzyko jest bardzo zróżnicowane – inne prawdopodobieństwo będzie w sytuacji, gdy schizofrenia wystąpiła na przykład aż u obojga rodziców i wśród bliźniaków jednojajowych czy tylko u jednego z rodziców lub u rodzeństwa nie będącego bliźniakami. Należy pamiętać, że rozwój choroby zależy od ogromnej ilości czynników i nie da się jednoznacznie przewidzieć jej wystąpienia czy formy.

Kiedy udać się do psychiatry?

Na wizytę do lekarza psychiatry należy udać się w sytuacji, w której u osoby wystąpiły wyżej wymienione objawy pozytywne lub negatywne. Należy pamiętać, że podczas jednej konsultacji, może nie nastąpić postawienie konkretnej diagnozy o chorobie lub zaburzeniu. Warto jednak wziąć pod uwagę, że lekarz może zarówno potwierdzić, jak i wykluczyć występowanie schizofrenii.

Jeśli u bliskiej sobie osoby obserwujesz ostre i gwałtowne objawy schizofrenii, prawdopodobnie nie masz nie masz wątpliwości, że od razu trzeba się zgłosić do lekarza, najlepiej – psychiatry. Zauważone objawy, mimo że wyraźnie niepokojące dla Ciebie i najbliższego otoczenia, mogą jednak nie skłonić bliskiej osoby do skorzystania z pomocy. Niestety, często ludzie doświadczający schizofrenii reagują na chęć pomocy w sposób odwrotny do oczekiwanego. Zainteresowanie i troska otoczenia, przepuszczona przez “filtr” schizofrenii, może wzbudzić lęk, podejrzliwość, wrogość, czynny opór czy wręcz agresję.

Zwykle najbardziej zauważalne i niepokojące są objawy wytwórcze (halucynacje, urojenia etc.),
a jeśli pojawiły się nagle, gwałtownie i są znacznie nasilone – chory może wymagać pobytu w szpitalu psychiatrycznym.

Próby samobójcze u osób chorych na schizofrenię

Należy pamiętać, że u osób doświadczających schizofrenii mogą pojawić się próby samobójcze, wywołane na przykład omamami słuchowymi – słyszane głosy “sterują” chorym_ą i “nakazują” popełnienie samobójstwa. W takiej sytuacji kontakt z lekarzem psychiatrą jest absolutnie konieczny!

Jak się leczy schizofrenię?

Jeśli u Ciebie lub u bliskiej Tobie osoby zdiagnozowano schizofrenię, na stałe w życiu pojawią się kontrole psychiatryczne, leki, psychoterapia indywidualna (może i grupowa) oraz dużo wiedzy. Leczenie schizofrenii opiera się bowiem na stosowaniu leków przeciwpsychotycznych, przyglądaniu się swojemu funkcjonowaniu psychicznemu podczas sesji psychoterapeutycznych oraz gruntownej psychoedukacji, czyli wiedzy przekazywanej pacjentowi i/lub jego rodzinie na temat rozwoju, przebiegu i objawów choroby. Takie informacje pozwalają na monitorowanie i odpowiednie reagowanie w sytuacji nawrotów czy zaostrzenia.

Schizofrenia często opisywana jest jako “choroba systemu” czyli całej rodziny. Z tego powodu, tak ważne jest, aby wiedzę dotyczącą możliwych rozwiązań i sposobów radzenia sobie z trudnościami posiadało najbliższe otoczenie osoby chorej.

Poradnia psychologiczno – psychiatryczna Empatio udziela wsparcia diagnostycznego oraz terapeutycznego w sytuacji doświadczenia schizofrenii. Zespół oferuje zarówno pomoc psychiatryczną oraz psychoterapeutyczną.

Jeśli zauważasz u siebie niepokojące objawy, trudności w funkcjonowaniu czy potrzebujesz pomocy dla siebie lub bliskich – skontaktuj się z nami. Jesteśmy gotowi aby udzielić Ci pomocy.