Komunikacja jest wszechobecną i niezbędną częścią naszego życia. Każde zachowanie coś o nas mówi i jest dla otoczenia komunikatem. Chociaż mamy swój język ojczysty, to uczymy się obcych, studiujemy go i staramy używać zgodnie z intencjami. Komunikacja nadal jest jednak bardzo trudna. Jak rozmawiać z innymi aby się dogadać?

Komunikacja – słowa, gesty, mimika.

Komunikowanie się to oprócz używanych słów, także wymiana sygnałów wokalnych (np. westchnienia, okrzyki itp.) oraz tzw. niewerbalnych (np. gestów, min, symboli).

Komunikujemy się aby lepiej współdziałać z innymi, zaspokajać swoje potrzeby, pomagać i prosić o pomoc, a czasem aby się bronić. Dzięki komunikacji nie tylko przekazujemy informacje, ale też doświadczenia. Komunikując się możemy wyjaśniać dzieciom otaczający nas świat, a na ważnym spotkaniu odpowiednio zaprezentować własną osobę i poznać innych ludzi. Komunikacja sprzyja rozwojowi własnej osobowości i nawiązywaniu związków. Wielu z nas kształci się w zakresie komunikacji – w formie marketingu, reklamy czy polityki, aby wpływać na postępowanie innych, kształtować przekonania oraz postawy ludzi.

Komunikacja jest niezwykle szerokim pojęciem, którego nie należy ograniczać tylko do wymiany słów. Ile razy zdarza się, że wystarczy mina lub gest, a wypowiadane słowa tracą na znaczeniu? Jednym z wyzwań komunikacyjnych jest to, że jest ona nieodwracalna – nie da się cofnąć raz przekazanego komunikatu. Ale można go wyjaśniać.

Aby się skomunikować, potrzebny jest nadawca i odbiorca. Nie muszą oni jednak być obok siebie lub nawet żyć w jednym czasie – komunikacją jest również przekazywanie wiedzy poprzez teksty pisane, takie jak książki, artykuły, pamiętniki czy na przykład nagrania głosowe. Przekazywanie i wymiana komunikatów są dynamiczne i zmienne, bo polegają nie tylko na przyjmowaniu i rozumieniu informacji, ale również na ich interpretacji. Ten ostatni etap komunikowania zwykle przysparza najwięcej trudności, ponieważ nie możemy zakładać, że partner w rozmowie zinterpretuje nasze słowa i gesty w ten sam sposób co my.

Często zdarza się zatem, że pozornie nieistotne słowa są odbierane jako wrogie, oceniające lub wręcz nadmiernie pozytywne, dające nadzieję czy oczekiwania.

Aby zatem mogło dojść do porozumienia się uczestników komunikacji, musi istnieć między nimi coś wspólnego – nie tylko język ale też zrozumiałe gesty, symbole, mimika czy cel rozmowy. Przede wszystkim jednak w dobrej komunikacji istotne są gotowość do wyjaśniania i przyjmowania odmiennego stanowiska, z uważnością i wzajemnym szacunkiem.

Rozmowa. Komunikowanie się werbalne

Istnieje wiele różnych rodzajów komunikowania się – poprzez mówienie, słuchanie, czytanie, pisanie, gestykulację, mimikę twarzy, wygląd fizyczny itd. Gdy mówimy, słuchamy, piszemy czy czytamy – komunikujemy się werbalnie. Określenie “werbalny” pochodzi od łacińskiego słowa verbalis czyli słowny. Werbalne sposoby komunikowania służą przekazywaniu informacji. Niewerbalnie, czyli poprzez gesty, mimikę, ton głosu, ubiór itd., pokazujemy jaki stosunek mamy do przekazywanej i odbieranej treści.

Mówienie stanowi około 35% komunikacji, czytanie – 15%, a pisanie – 10%. Samo słuchanie natomiast to aż 40%!

W dobie rozwoju technologicznego, gdzie komputery i telefony zdominowały naszą formę kontaktu, prawdopodobnie istotnie zwiększyła się w nim rola pisania i czytania.

Jak rozmawiać, żeby się dogadać?

Bardzo często zdarza się, że ludzie mają do siebie żal, bo “Ty mnie w ogóle nie słuchasz!”. W takich momentach łatwo o obopólną frustrację, gdy mimo naszych szczerych chęci – rozmówca nie dostrzega naszej uwagi.

Warto ćwiczyć aktywne słuchanie, które ułatwi drugiej stronie przekaz informacji, a nam – jej odpowiednie zrozumienie.

Jak słuchać żeby zrozumieć?

1. Skoncentruj się na osobie mówiącej – zwracaj uwagę na wypowiadane słowa, brzmienie głosu, mimikę, gestykulację i układ ciała,
2. Unikaj przerywania – to często jest odbierane jako brak szacunku lub atak,
3. Unikaj oceniania przekazywanych informacji – to może okazać się impulsem do walki dla rozmówcy,
4. Unikaj udzielania rad – to może być odebrane jako pouczanie, lub lekceważenie. Gdy ktoś poprosi Cię wprost o radę – dopiero wtedy możesz spróbować jej udzielić,
5. Unikaj nadmiernie emocjonalnych reakcji – jako słuchacz, postaraj się dać przestrzeń na emocje drugiej osoby, aby czuła się ważna,
6. Przedstaw, jak rozumiesz to, co mówi do Ciebie nadawca – poprzez powtarzanie własnymi słowami tego, co usłyszeliśmy, druga osoba może się upewnić, że jesteśmy zaangażowani i odpowiednio interpretujemy sytuację,
7. Postaraj się aby nadawca czuł się przy Tobie swobodnie – na ważną rozmowę wybierz odpowiednie miejsce, w którym możliwe będzie wzajemne skupienie się na sobie
8. Unikaj pochopnego wyciągania wniosków z wypowiedzi nadawcy – aby zrozumieć cudzą sytuację, trzeba poznać ją wraz szerszym kontekstem,
9. Okazuj zainteresowanie i zrozumienie treści przekazywanej przez nadawcę – patrz prosto w twarz, kiwaj głową jeśli rozumiesz przekaz, staraj się nadążać za tematem, a jeśli coś jest dla Ciebie niejasne, szczerze o tym powiedz.

Konflikt – jak rozmawiać?

Szczególnie trudna dla każdego jest komunikacja z osobami, z którymi nie dzielimy się sympatią bądź jesteśmy w konflikcie. Konflikty towarzyszą nam w każdym momencie życia – od codziennych, po bardzo poważne i bolesne. Zastanawiamy się na przykład – jak rozmawiać z byłym mężem/ żoną? Jak rozmawiać z kolegą z pracy, który otwarcie krytykuje naszą pracę? Jak rozmawiać z bardzo wymagającym i krytycznym szefem? Jak rozmawiać z nastolatkiem_ką, który nie chce uczestniczyć w rozmowie?

Przyczyn w trudnościach komunikacyjnych może być wiele, ale konflikty i emocje nimi związane są najtrudniejsze do pokonania. Rozmaite przeszkody psychologiczne spowodowane są na przykład odmiennością przekonań, jakością nastawienia, strachem lub chęcią skrzywdzenia drugiej osoby. W takich okolicznościach odbieranie i przekazywanie komunikatów jest właściwie zablokowane u uczestników. Zanim zaangażujesz się w kontakt, zastanów się, czy z Twojej strony coś może być blokadą komunikacyjną, na przykład:

• negatywne nastawienie,
• nieśmiałość,
• brak zainteresowania problemem,
• (zbyt) duże zaangażowanie emocjonalne,
• lekceważący stosunek do rozmówcy,
• brak koncentracji,
• monotonność wypowiedzi,
• nieumiejętność lub niechęć wysłuchania drugiej strony,
• zmęczenie.

Nie mamy wpływu na reakcje i nastawienie drugiej osoby, jednak mamy realny wpływ na swoje zachowanie – zadbajmy o to, by z naszej strony warunki do komunikacji były na możliwie wysokim poziomie.

Jak komunikować się z osobą, z którą jesteśmy w konflikcie?

Powszechnym przykładem takiej sytuacji są kontakty rozwiedzionych rodziców. Dzieci potrzebują obojga, którzy będą skutecznie potrafili realizować wspólny cel – wychowywanie dzieci. W takich sytuacjach, kiedy dorośli nie są w stanie sami dojść do porozumienia, bardzo pomocna może być praca pary z psychologiem – https://psycholog-ms.pl/terapia-malzenstw-i-par/

Aby skutecznie się porozumiewać w podobnych sytuacjach unikaj filtrowania, czyli celowego manipulowania informacją aby przedstawić się odbiorcy w lepszym niż on_a świetle. Kolejną ważną kwestią jest wybiórcze postrzeganie – zwracaj uwagę na to, jak w procesie komunikacji słyszysz i widzisz sprawy na podstawie swoich własnych potrzeb; weź pod uwagę, że po drugiej stronie może dziać się to samo. Zastanów się, co może powodować odmienne odbieranie sytuacji przez Ciebie i rozmówcę – czy wpływa na to różnica wieku, płci, pozycji społecznej, statusu majątkowego, a może zawodowego? Uważaj na błędy językowe – często występującym błędem w procesie komunikowania jest nieodpowiedni dobór słów i zwrotów, czy stosowanie skrótów myślowych. Współrozmówca nie wie co myślisz – niedopowiedzenia i niejasności znacznie pogłębiają konflikty Bądź autentyczna_y – zadbaj o to, aby przekazy werbalny i niewerbalny były spójne, aby druga strona mogła Ci zaufać.

Komunikacja niewerbalna

Podczas gdy komunikacja werbalna jest tym, co kontrolujemy i prezentujemy na zewnątrz, znacznie silniejszym i jednocześnie mniej kontrolowanym jest obszar komunikatów niewerbalnych. Zachowania niewerbalne służą przede wszystkim:

• wyrażaniu emocji (np. gdy zwężasz oczy, opuszczasz brwi, wpatrujesz się intensywnie, zaciskasz usta – widać, że jesteś zły_a),
• wyrażaniu postawy (np. gdy w rozmowie uśmiechasz się, nasilasz kontakt wzrokowy to oznacza “lubię cię” albo „nie lubię cię” gdy odwracasz wzrok, a ton twojego głosu staje się bezbarwny, stajesz tyłem),
• prezentowaniu swoich cech osobowości (pokazujesz, że „jesteś otwarty” gdy twoje gesty są szerokie, modulujesz głos podczas mówienia, masz silny ton głosu)
• ułatwianiu komunikacji werbalnej (obniżasz głos i spoglądasz przed siebie, gdy kończysz wypowiedź, by wskazać partnerowi, że teraz on może mówić).

Słowa a mowa ciała

Wszelkie zachowania i sygnały niewerbalne wysyłamy nie tylko podczas mówienia ale także podczas słuchania, ponieważ pokazują one nasz stosunek do przekazywanych i odbieranych treści, ale również do drugiej osoby. Mimika, gestykulacja, dotyk, postawa czy ubiór podkreślają nasz stosunek do partnera_ki rozmowy, wypowiadanych i usłyszanych treści ale też nasze przekonania o ich prawdziwości. Bogactwo ekspresji niewerbalnej jest olbrzymie. Ważne, by to co mówią oczy, twarz i gesty nie przeczyło wypowiadanym słowom. Jak widać – komunikacja niewerbalna może odbywać się więc niezależnie od słów i wszelkich komunikatów werbalnych. Jednak najlepiej swoją funkcję pełni wtedy, gdy wspomaga słowo mówione.

Współpraca a nie walka

Jeśli głównym założeniem komunikacji ma być porozumienie, współpraca lub jasne przekazanie informacji, musi ona zakładać otwartość rozmówców na drugą stronę. To, co często uniemożliwia dogadanie się, jest traktowanie współrozmówcy/odbiorcy/nadawcy jako wroga. Nastawienie na walkę zawsze wiąże się z agresją, prezentowaniem siły, strachem czy chęcią “bycia silniejszą_ym”. W ten sposób nie ma możliwości na porozumienie. Aby móc się komunikować, musimy próbować założyć, że druga osoba jest naszym sprzymierzeńcem, a nie przeciwnikiem.

Takiej postawie sprzyja ustalenie wspólnego celu komunikacji, otwartość, szacunek do siebie i innych oraz jasne wyrażanie emocji.