Dążenie do bycia w centrum uwagi, silne emocje, które ulegają szybkim zmianom. Teatralne zachowanie, dramatyzm w opowiadanych historiach osobistych z małą ilością szczegółów. Flirtowanie z innymi, częste uwodzenie i koncentrowanie się na własnym wyglądzie. To cechy osób, u których osobowość ma charakter histrioniczny. Zaburzenie osobowości, kiedyś nazywane “histerycznym”, obecne jest u osób często uchodzących za wyjątkowo otwarte, ekstrawertywne i ekscentryczne. Kryje się za nim jednak ogromna obawa przed odrzuceniem i cierpienie, gdy uwaga “publiczności” zostaje utracona.

Osobowość normalna i zaburzona

Osobowość jest konstrukcją bardzo płynną i zmienną. To, co dla jednych osób jest czymś przesadzonym i dziwacznym, dla kogoś innego będzie zupełnie naturalnym zachowaniem. Serdeczne, głośne zachowanie ekstrawertyka będzie kontrastem w porównaniu do skrycia, cichości introwertyka i na odwrót. Warto zatem podkreślić, że zanim dokonamy domowej diagnozy osobowości (własnej lub cudzej), należy pamiętać o różnicy między zaburzeniem
a typem osobowości.

To, że zauważasz czyjeś cechy w zbiorze zachowań osób zaburzonych, jeszcze nie świadczy o występowaniu zaburzenia. Może to być po prostu styl osobowości.

Szerzej o charakterystyce zaburzeń osobowości pisaliśmy przy okazji artykułu dotyczącego narcyzmu.

Styl osobowości

Styl osobowości jest charakterystycznym rodzajem funkcjonowania danej osoby, zestawem jej cech, zachowań i reakcji. Styl osobowości różni się od zaburzenia osobowości tym, że nie powoduje długotrwałego cierpienia, osoba jest ich świadoma swoich cech, a w zależności od okoliczności umie dopasowywać i modyfikować swoje zachowania.

Zaburzenie, o czym pisaliśmy już przy okazji artykułu o narcyzmie czy borderline, powoduje cierpienie człowieka, ze względu na jego osobowość. Osoba z zaburzoną osobowością będzie miała problem z nawiązaniem, utrzymaniem lub trwaniem w relacji z innymi ludźmi, jej zachowania są bardzo sztywne i nie będą się zmieniały, mimo ponoszonych konsekwencji. Ludzie przebywający z osobą z zaburzeniem często dostrzegają pewną “dziwaczność” zachowania lub wręcz odczuwają dyskomfort wywołany tym zachowaniem.

Poniżej opiszemy dwa style osobowości histrionicznej, które nie są zaburzeniem osobowości, a rodzajem, charakterystyką funkcjonowania. Osobowość ludzi w stylu histrionicznym jest zdrowa – posiada jedynie pewne specyficzne cechy.

Zdrowa osobowość histrioniczna – styl towarzyski

Osoby o tym rodzaju funkcjonowania czują się i mówią o sobie jako o optymistach, którzy swoim usposobieniem lubią zarażać innych ludzi. Takie jednostki często zachowują swój świeży i młodzieńczy styl życia do starości. Nadal są otwarci na nowe doświadczenia
i poszerzanie horyzontów.

Tacy ludzie wzbudzają sympatię i zaufanie, choć często przez swoją charyzmę, bywają odbierani jako prowokujący. Generalnie cieszą się opinią ciepłych i pełnych życia.

Są to ludzie lubiący uwagę, komplementy i pochwały, i co ważne – w przeciwieństwie do osób zaburzonych – nie odczuwają cierpienia gdy tych pochwał nie otrzymują.

Choć lubią flirtować i bywają uwodzący – nie manipulują w ten sposób swoim otoczeniem, a ich zachowania są adekwatne i stosowne do sytuacji.

Osoby w stylu towarzyskim zwracają uwagę na swój ubiór, wygląd zewnętrzny, makijaż. Są egzaltowane i silnie uczuciowe, jednak potrafią odpowiednio przeżywać swoje emocje, które również nie powodują problemów w ich życiu.

Zdrowa osobowość histrioniczna – styl dramatyczny

Ludzie funkcjonujący w stylu dramatycznym, na pierwszym miejscu w swoim życiu stawiają “serce”, czyli silne emocje, którymi się kierują, ale jednocześnie są w stanie bardzo szybko je zmieniać. Życie jest dla nich pełne uczuć, a każdą drobną sprawę przeżywają w najwyższym stopniu.

Osoby dramatyczne ponad wszystko lubią być dostrzegane, w związku z czym bardzo często stawiają siebie w centrum zainteresowania, a gdy już wszystkie oczy są na nie skierowane – rozkwitają. Wiele uwagi poświęcają swojemu wyglądowi, interesują się strojami, stylem i modą. Posiadają i dbają o swój seksualny urok, lubią na niego zwracać uwagę, flirtują i podkreślają swoją cielesność.

Ponieważ szybko odczuwają silne emocje – w mgnieniu oka potrafią zaangażować się w relację i szybko skracają dystans. Mimo koncentrowania się na swoim zachowaniu i wyglądzie – są bardzo podatni na wpływy innych ludzi i kierują się sugestiami z zewnątrz.

Histrioniczne zaburzenie osobowości

Osoby doświadczające histrionicznego zaburzenia osobowości charakteryzuje odczuwanie wysokiego poziomu lęku, co również łączy się z intensywnym przeżywaniem
i reaktywnością, czyli wrażliwością, na różne bodźce – szczególnie w kontaktach z innymi ludźmi. Zwykle są postrzegane jako osoby sympatyczne, ciepłe, z dużą ilością energii czy intuicji. Chętnie angażują się w sytuacje ryzykowne i dramaty życiowe, zarówno własne jak i cudze.

Z powodu silnego lęku i intensywnego reagowania na sytuacje, otoczenie może odbierać osobę histrioniczną jako powierzchowną, sztuczną czy przesadzoną. Ponieważ ludzie o tym typie osobowości przeżywają wiele konfliktów wewnętrznych, ich emocje mogą się w jednej chwili zmieniać na skrajnie różne, w bardzo krótkim czasie.

Ludzie o histrionicznej strukturze osobowości, ze względu na swoją silną charyzmę i jednoczesną podatność na wpływy – często odnajdują się w takich zawodach jak aktorstwo, taniec, duszpasterstwo, polityka, nauczanie. W tych zawodach realizują swoją potrzebę bycia w centrum uwagi, na świeczniku.

Cechy charakterystyczne histrionicznego zaburzenia osobowości

Muszę być w centrum uwagi!

Najistotniejszą cechą HZO jest trwały sposób przesadnego uzewnętrzniania emocji
i dążenie do zwrócenia na siebie uwagi otoczenia. Takie zachowania zaczynają być zwykle zauważalne w okresie wczesnej dorosłości i pojawiają się w różnych sytuacjach.

Gdy osoba z histrionicznym zaburzeniem osobowości nie znajduje się w centrum uwagi, doznaje silnego dyskomfortu, a im silniejszy jest ten dyskomfort, tym bardziej stara się wywrzeć na innych wrażenie, by skupić na sobie wzrok. W takich sytuacjach może próbować być duszą towarzystwa, wypowiadając dowcipne uwagi, zachowując się dwuznacznie (częste podteksty seksualne), wtrącając się do dyskusji bądź zmieniając jej temat. Gdy to nie przynosi to oczekiwanego skutku, zyskuje uwagę teatralnym i dramatycznym zachowaniem – na przykład wywołuje konflikt i ucieka szlochając, nadmiernie się oburza, płacze itp.

Ludzie o strukturze osobowości histrionicznej często są wyjątkowo wrażliwi na myśli i stany emocjonalne innych osób. Cecha ta często jest odbierana jako wysoka empatia i wzbudza pozytywne reakcje. Jest to ogromną korzyścią dla samej osoby z zaburzeniem, ponieważ szybkie i skuteczne rozeznanie się w pragnieniach ludzi z otoczenia pozwala na zbliżenie się do tych osób, których uwagi pragnie. Dopasowując się, jest w stanie oczarować nowopoznane osoby, sprawiając wrażenie entuzjastycznej, otwartej czy nawet kokieteryjnej.

Relacje z innymi – prowokacje, uwodzenie, seksualność

Tym co szczególnie zauważalne u osób z histrionicznym zaburzeniem osobowości, to skłonność uwodzenia i prowokacji seksualnych w rozmaitych kontaktach społecznych. Często zachowania te nie pasują do sytuacji, obyczajów czy oczekiwań.

Osoby z HZO mimo pozornej, nadmiernej otwartości i empatii, mają trudności w osiąganiu bliskości emocjonalnej w związkach miłosnych. Częstym problemem jest na przykład nieświadome odgrywanie przez nich ról w relacjach, np. księżniczki czy macho.
W związkach są silnie zależni_e od partnera_ki, ale jednocześnie próbują uzyskać nad nim_ą kontrolę, poprzed uwodzenie i emocjonalne manipulacje. Brak satysfakcji ze związków, w połączeniu z potrzebą poszukiwania ekscytacji i uwagi, przyczynia się do ich niewierności i braku lojalności wobec partnerów_ek. Doświadczają również gorszych stosunków z osobami tej samej płci – ich prowokacyjny styl postrzegany bywa jako zagrażający lub dążący do rywalizacji.

Prezentacja siebie – nieustanny spektakl

Dramatyzowanie przeżyć, teatralność i przesadne wyrażanie emocji przypominają występ aktora, którego gra bywa obierana jako pretensjonalna. Swoim zachowaniem, osoby z HZO wprowadzają niekiedy swoich towarzyszy w zakłopotanie. Opinie czy uczucia ludzi w typie histrionicznym ulegają zmianie pod wpływem innych, chwilowych kaprysów. Bywają oni nadmiernie ufni, podzielają zdanie, opinie i zachowania osób, których uwagi szczególnie pragną. Bywa, że pokładają w takich osobach nadzieje, że w magiczny sposób mogą oni rozwiązać ich problemy.

Osoby z histrioniczną osobowością oceniają związki i relacje z innymi na bliższe czy bardziej zażyłe niż faktycznie są w rzeczywistości. Zdarza się, że skracają dystans, zwracając się po imieniu do osób dopiero co poznanych bądź nazywają ich bliskimi przyjaciółmi.

Zaburzenie osobowości histrionicznej – objawy

Podsumowując, objawy zaburzenia osobowości histrionicznej są następujące:

• dążenie do bycia w centrum uwagi,
• cierpienie i złe samopoczucie w sytuacjach bycia poza centrum uwagi,
• prowokacyjne, seksualnie uwodzące, niestosowne zachowania w relacjach z innymi,
• płytkie i ulegające zmianie emocje wyrażane w sposób bardzo intensywny,
• stałe wykorzystywanie swojego, często prowokacyjnego wyglądu do zwracania uwagi innych na siebie,
• nadmiernie dramatyczny styl mówienia, ubogi w szczegóły,
• dramatyzowanie własnych przeżyć, zachowywanie się w sposób teatralny i przesadne wyrażanie emocji,
• podatność na sugestie, łatwe uleganie wpływom innych ludzi lub okoliczności,
• przeżywanie i interpretowanie związków z innym za bliższe, niż są w rzeczywistości.

Przyczyny powstawania osobowości histrionicznej

Istnieje kilka koncepcji dotyczących powstawania histrionicznego zaburzenia osobowości. Jednak wszystkie koncepcje, mimo różnic, mają pewien obszar wspólny. Jest nim reakcja dziecka na środowisko, które jest niestabilne, nieprzewidywalne a czasami nieczułe w kontekście reagowania na potrzeby małego człowieka.

Dzieci, u których rozwinął się typ osobowości histrionicznej, często były silnie nagradzane za pewne zachowania (np. za bycie “śliczną, słodką dziewczynką” lub “przystojnym, szarmanckim chłopczykiem”), choć działo się to nieregularnie. Prościej mówiąc – dziecko nie wie, jakie zachowanie zostanie przez rodzica dostrzeżone, nagrodzone czy wsparte. Dodatkowo, w wielu sytuacjach rodzic w ogóle nie reaguje na próby i emocje dziecka. W związku z tym, próbuje ono wyrażać każdą emocję w intensywny, teatralny sposób po to, by zostać nagrodzonym lub w ogóle zauważonym.

Leczenie histrionicznego zaburzenia osobowości.

Tak jak w przypadku zaburzeń osobowości, najskuteczniejszą formą leczenia jest psychoterapia. Ponieważ jednak osoby histrioniczne często potrafią dobrze funkcjonować w środowisku dążąc do nagród, uznania i wzmocnień, zwykle najpierw trafiają do lekarza z objawami cielesnymi – np. napięciowe bóle głowy, etc.

Wyzwaniem terapeutycznym w leczeniu osoby histrionicznej bywa płeć terapeuty_ki – osoba tej samej płci może zostać odebrana jako rywal_ka. Kolejną kwestią wartą uwagi jest próba “przypodobania się” terapeucie_tce, w celu uniknięcia odrzucenia – w ten sposób pacjent_ka może relacjonować nieprawdziwe uczucia bądź próbować uwieść terapeutę_kę.

Ważną kwestią w leczeniu histrionicznych zaburzeń osobowości będzie zatem dostrzeżenie autentycznych emocji, adekwatne wyrażanie ich, odkrywanie strategii radzenia sobie z nadmiernymi emocjami, utrzymywanie stabilnych relacji opartych na zaufaniu, a nie manipulacji i ciągłym otrzymywaniu uznania.